Maandag 15 aug: Het ‘Familistère’ in Guise: een gerealiseerde utopie
Jean-Baptiste Godin (1817-1888) was een grootindustrieel die niet wars was van een sociaal experiment. Hij was de stichter van een fornuizenfabriek en liet zich wat maatschappijopvatting betreft inspireren door de theorieën van de Franse socialistische denker Charles Fourier, die tijdens de opkomende industrialisering en alle sociale wantoestanden die daarmee gepaard gingen een vrij utopisch harmonieus maatschappijmodel bedacht.
Godin zelf groeide op in een bescheiden gezin in de Aisne regio. Hij werkte aanvankelijk als een rondtrekkende slotensmid en geraakte geïnteresseerd in de praktische toepassingen van sociale rechtvaardigheid. Kort daarna stichtte hij zijn eerste, bescheiden kachelbedrijfje, dat in 20 jaar tijd uitgroeide tot een grote industrie en gieterij van kachels en andere huishoud- en kookgereedschappen, met vestigingen in Guise en in Brussel.
Deze self-made industrieel deed ook aan journalistiek, hij schreef en was actief in de politiek. Onder invloed van de ideeën van Fourier werd hij een falansteriaanse socialist. ‘Falansterium’ is een contractie tussen de Griekse term Phalanx, een emblematische militaire eenheid, en ‘monasterium’ of klooster. Figuren als Saint-Simon, David Owen en Etienne Cabet, die ook grote mutualiteitfabrieken bouwden, inspireerden hem.
Deze voorbeelden zette Godin aan om vanaf 1859 in Guise de Familistère of ‘sociaal paleis’ uit te bouwen. Dit werd wereldwijd een uniek experiment, een utopie die effectief gerealiseerd werd. Een coöperatieve associatie tussen kapitaal en arbeid. Het complex in Guise kan 2.000 bewoners huisvesten.
De arbeiders van de kachelfabriek werden betrokken bij de bedrijfsvoering en besluitvormingsprocessen en ze werden co-eigenaars van hun ‘sociaal paleis’. Ze woonden in comfortabele woningen vlakbij de staalgieterij waar ze werkten. Op het terrein bevonden zich ook een park met waterpartijen, een zwemkom, een theater, een wasserij, winkels, een kinderopvang voor de allerkleinsten en een school voor de grotere kinderen. Het ‘economaat’ waar ik lunchte was vroeger de coöperatieve korte-keten winkel. Godin wilde zijn arbeiders betaalbare en gezonde voeding verschaffen en kocht zoveel mogelijk rechtstreeks aan bij lokale producenten.
Kortom, educatie, cultuur, ontspanning, sport, levensonderhoud: Bij het ontwerp van de Familistère hield Godin rekening met alle aspecten van een goed en vervullend leven. Samen met zijn partner Marie Moret wijdde Godin 30 jaar van zijn leven aan dit sociaal-utopisch experiment.
Even terzijde: in 1999 fietste ik van Glasgow naar Hull en overnachtte de eerste dag van deze tocht in een jeugdherberg 80 km ten zuiden van Glasgow, in New Lanark. De jeugdherberg was gevestigd in een oude coöperatieve spinnerij opgericht door de hierboven vermelde David Owen. Ik was toen ook erg onder de indruk van wat die man op sociaal vlak gerealiseerd had.
Waarom vonden deze geslaagde sociale experimenten die arbeid en kapitaal wisten te verzoenen geen bredere navolging? Een gemiste kans, de wereld had er misschien nu zoveel mooier en harmonieuzer uit gezien… De doorsnee mens is blijkbaar een te hebzuchtig diertje, ten koste van anderen, en nu ook van heel onze planeet.
#womensolocyclists #cyclingfortibet #reachoutfortibet #jeanbaptistegodin #CharlesFourier #DavidOwen #utopiansocialism #phalangisterium #harmonioussociety
